خطبه شعبانيه حضرت پيامبر اكرم(صلی الله علیه وآله) درباره ماه مبارك رمضان است و اين خطبه با مناجات شعبانيه فرق مي‌كند. مناجات شعبانيه مناجاتي است از حضرت اميرالمؤمنين(علیه السلام) كه يك مناجات زنده و پرمغز و پرمعناست كه بايستي در آن تأمل كرد. درخواست‌هاي بسيار والايي را حضرت علي (علیه السلام) از خداوند متعال مي‌خواهند. اما خطبه شعبانيه، خطبه مهمي است در خصوص فضيلت و عظمت ماه مبارك رمضان كه پيامبر(صلی الله علیه وآله) در اواخر ماه شعبان خواندند.
حضرت امام رضا(علیه السلام) از پدرش از جدش اين روايت را نقل كرده‌اند كه امام علي(علیه السلام) چنين فرمود: در روزي از روزهاي آخر شعبان و در آستانه ماه مبارك رمضان رسول خدا(صلی الله علیه وآله) خطبه مهمي خواند. اين خطبه به خطبه شعبانيه معروف است كه به 26 فراز تقسيم مي‌شود كه در اينجا به صورت اختصار اشاره مي‌گردد.
1- فضيلت ماه رمضان:
ايها‌الناس قداقبل اليكم شهرالله بالبركه و الرحمه و المغفره...
اي مردم! به درستي كه ماه خدا به بركت و رحمت و آمرزش به شما روي آورده ماهي كه نزد خدا بهترين ماه‌ها و روزهاي آن بهترين  روزها وشب‌هاي آن بهترين شب ها و ساعات آن بهترين ساعت‌ها است.
در اين خطبه فضيلت ماه مبارك رمضان به ديگر ماه‌ها برتري داده شده است كه بعضي از بركات اين ماه عبارتند از:
ماه بركت، رحمت و آمرزش، بهترين ماه‌ها در نزد خداوند، ساعاتش بهترين ساعات، خواب مؤمنان عبادت، ضيافت الهي، ماه ميهان خدا، يك شب برابر هزار شب، دعاهاي مؤمنان مستجاب، نزول قرآن، تلاوت يك آيه از قرآن ثواب يك ختم قرآن، آمرزش گناهان، تسبيح نفس‌ها، ماه سربلندي و سرافرازي مؤمنين در پيكار با خواسته‌هاي نفساني و جبران غفلت‌ انسان‌هاست.
2- ضيافت الهي:
هو شهر دعيتم فيه الي ضيافه‌الله و جعلتم فيه من اهل كرامه‌الله...
و آن ماهي است كه به مهماني خدا خوانده شده و از جمله گرامي‌ داشته شدگان خداوند محسوب شده‌ايد.
3- ثواب بر اعمال ولو غير ارادي
انفاسكم فيه تسبيح و نومكم فيه عباده...
نفس‌هايتان در آن تسبيح است، خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن پذيرفته، و دعايتان در آن مورد اجابت است.
4- شرط حضور در مهماني خدا
فسئلوالله ربكم بينات صادقه و قلوب طاهره...
پس با نيت‌هاي درست و دل‌هاي پاك، از پروردگارتان بخواهيد تا براي روزه‌داري آن و تلاوت كتاب خويش، توفيقتان دهد. چرا كه بدبخت، كسي است كه در اين ماه بزرگ، از آمرزش الهي محروم بماند.
5- ياد قيامت
و اذكروا بجوعكم و عطشكم فيه جوع...
با گرسنگي و تشنگي خود در اين ماه، گرسنگي و تشنگي روز قيامت را ياد كنيد.
6- ياد فقرا
و تصدقواعلي فقرائكم و...
به نيازمندان و بينوايانتان صدقه بدهيد.
7- رعايت اخلاق اجتماعي
و وقروا كباركم و ارحموا صغاركم...
به بزرگان خود احترام، و بر كوچك‌هايتان ترحم، و به بستگانتان نيكي كنيد.
8- كنترل زبان
واحفظوا السنتكم
زبانتان را نگه داريد (زبان خود را از گفتار ناپسند و زشت نگهداريد)
9- كنترل چشم
و غضوا عما لايحل النظر اليه ابصاركم...
چشم‌هايتان را از آنچه نگاه به آن حلال نيست، بپوشانيد.
10- كنترل گوش
و غضوا عما لايحل الاستماع اليه اسماعكم...
گوش‌هايتان را از آنچه شنيدنش حلال نيست، فرو بنديد.
11- اكرام ايتام
و تحننوا علي ايتام الناس...
به يتيمان مردم، محبت كنيد تا بر يتيمان شما محبت ورزند.
12- توبه
و توبوا الي‌الله من ذنوبكم...
از گناهانتان به پيشگاه خداوند توبه كنيد.
13- دعا
و ارفعو اليه ايديكم بالدعاء في‌اوقات...
در هنگام نمازها، دستانتان را بر آستان او به دعا بلند كنيد. كه آن هنگام خداوند با نظر رحمت به بندگانش مي‌نگرد و هرگاه با او مناجات كنند، پاسخ‌شان مي‌دهد و چون او را صدا بزنند، جوابشان مي‌گويد و چون او را بخوانند، اجابتشان مي‌كند.
14- عمل
ايها الناس ان انفسكم مرهونه باعمالكم...
اي مردم! جان‌هاي شما در گرو كارهاي شماست، پس با آمرزش خواهي‌ خود، آن‌ها را آزاد سازيد؛ و پشت‌هاي شما از بار گناهانتان سنگين است، پس با طول دادن سجده‌هاي خود، آن‌ها را سبك كنيد.
15- نماز
و اعملوا ان‌الله تعالي ذكره...
بدانيد كه خداوند كه يادش والاست به عزت خود سوگند خورده است كه نمازگزاران و سجده‌كنندگان را عذاب نمي‌كند و در روزي كه مردم در پيشگاه پروردگار جهانيان براي حساب مي‌ايستند، آنان را با آتش هراسان نمي‌سازد.
16- اطعام
ايها‌الناس من فطر منكم صائماً مؤمناً...
اي مردم. هر كه از شما در اين ماه، روزه‌داري را افطار دهد پاداش او براي آن،نزد خدا، آزاد كردن يك برده و آمرزش گناهان گذشته اوست.
17- حسن خلق
ايها‌الناس من حسن منكم في‌هذا الشهر خلقه...
اي مردم! هركس اخلاقش را در اين ماه، نيكو سازد، براي او وسيله عبور از صراط خواهد بود، در آن روز كه گام‌ها بر صراط مي‌لغزد.
 18- مدارا با زيردست
و من خفف في‌هذا الشهر عما ملكت يمينه...
و هر كس دراين ماه بر زيردستان خود آسان بگيرد، خداوند حساب او را سبك خواهد گرفت و هر كس در اين ماه، شر خود را از ديگران بازدارد، خداوند در روز ديدارش، غضب خويش را از او بازخواهد داشت.
19- صله ارحام
و من وصل فيه رحمه وصله‌الله برحمته يوم يلقاه...
و هر كه در اين ماه به خويشاوند خود نيكي كند، در روز ديدار، خداوند با رحمتش به او نيكي خواهد كرد. و هر كس از آن خويشان خود ببرد. خداوند در روز ديدار، رحمتش را از او قطع خواهد نمود.
20- انجام مستحبات رمضان
و من تطوع فيه‌الصلاه...
و هر كس در آن، نماز مستحبي بخواند، براي او دوري از آتش، نوشته مي‌شود.
21- پيوند ولايت
و من ادي فيه فرضاً كان له ثواب...
و هر كس واجبي را در آن ادا كند، پاداش كسي را دارد كه هفتاد واجب را در ماه‌هاي ديگر ادا كرده است.
22- اجر صلوات بر پيامبر و آل او
و من اكثر فيه الصلاه علي...
و هر كسي در آن، بر من زياد صلوات بفرستد، خداوند كفه‌ ميزان عمل نيك او را در قيامت سنگين مي‌كند.
23- قرآن
و من تلافيه آيه من‌القرآن...
و هر كس در آن، آيه‌اي از قرآن تلاوت كند. پاداش كسي را دارد كه در ماه‌هاي ديگر ختم قرآن كرده است.
24- بهشت و دوزخ
ايهاالناس ان ابواب الجنان...
اي مردم! در اين ماه، درهاي بهشت بازند. پس از پروردگارتان بخواهيد كه آن‌ها را بر شما نبندد و درهاي دوزخ بسته‌اند پس از پروردگارتان بخواهيد كه آن‌ها را بر شما نگشايد.
25- برترين اعمال
يا رسول‌الله! ما افضل الاعمال في‌هذا الشهر...
امام علي(ع) مي‌فرمايد من برخاستم و گفتم: اي پيامبر خدا! برترين كارها در اين ماه چيست؟ فرمود: اي ابوالحسن! برترين كارها در اين ماه، پرهيز از حرام‌هاي الهي.
26- شهادت
ثم بكي...
پس گريست گفتم: اي پيامبر خدا: سبب گريه‌ شما چيست؟ فرمود: علي جان، گريه من براي اين است كه در اين ماه در حالي كه به نماز ايستاده‌اي فرق سرت به دست شقي‌ترين انسان شكافته مي‌شود، و محاسن شريف تو خضاب مي‌گردد.
در پايان خطبه پيامبر(ص) مي‌فرمايند:
اي علي! تو وصي من و پدر فرزندان من و همسر دخترم و جانشين من بر امتم به هنگام زندگيم و بعد از درگذشتم هستي، فرمان تو فرمان من و نهي تو نهي من است. سوگند به آن كسي كه مرا به نبوت مبعوث گردانيد و مرا بهترين انسان‌ها قرار داد تو حجت خدا بر خلقش و خليفه او بر بندگانش هستي.
متن و ترجمه خطبه
عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّ عليه السلام قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله عليه وآله خَطَبَنَا ذَاتَ يَوْمٍ فَقَالَ:
 أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْكُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَيَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَيَّامِ وَ لَيَالِيهِ أَفْضَلُ اللَّيَالِي وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ.
اي مردم! ماه خدا با بركت و رحمت و آمرزش به سوي شما رو كرده است.
ماهي كه نزد خدا، بهترين ماههاست و روزهايش بهترين روزها و شبهايش بهترين شبها و ساعتهايش بهترين ساعتهاست.
هُوَ شَهْرٌ دُعِيتُمْ فِيهِ إِلَى ضِيَافَةِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِيهِ مِنْ أَهْلِ كَرَامَةِ اللَّهِ أَنْفَاسُكُمْ فِيهِ تَسْبِيحٌ وَ نَوْمُكُمْ فِيهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُكُمْ فِيهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُكُمْ فِيهِ مُسْتَجَابٌ فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ بِنِيَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ يُوَفِّقَكُمْ لِصِيَامِهِ وَ تِلَاوَةِ كِتَابِهِ.
ماهي كه در آن شما را به مهماني خدا دعوت كرده اند و شما در آن از اهل كرامت خدا شده ايد. نفسهاي شما در آن ثواب تسبيح و ذكر خدا دارد و خواب شما ثواب عبادت.
اعمال شما در آن پذيرفته است و دعاهاي شما مستجاب، پس، از پروردگار خويش با نيت هاي راستين و دلهاي پاك، بخواهيد كه توفيق روزه اين ماه و تلاوت قرآن در آن را به شما عنايت فرمايد. 
 فَإِنَّ الشَّقِيَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِيمِ وَ اذْكُرُوا بِجُوعِكُمْ وَ عَطَشِكُمْ فِيهِ جُوعَ يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ عَطَشَهُ وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِكُمْ وَ مَسَاكِينِكُمْ وَ وَقِّرُوا كِبَارَكُمْ وَارْحَمُواصِغَارَكُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَكُمْ.
پس شقي و بدبخت، آن كسي است كه در اين ماه بزرگ، از آمرزش خدا بي بهره شود. در اين ماه باگرسنگي و تشنگي خود، گرسنگي و تشنگي روز قيامت را بياد آوريد. به فقيران و درماندگان كمك وياری كنيد.
به پيران و كهنسالان احترام و به كودكانتان ملاطفت و مهرباني نموده و با خويشاوندان رفت و آمد داشته باشيد.
وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَكُمْ وَ غُضُّوا عَمَّا لَا يَحِلُّ النَّظَرُ إِلَيْهِ أَبْصَارَكُمْ وَ عَمَّا لَا يَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَيْهِ أَسْمَاعَكُمْ وَ تَحَنَّنُوا عَلَى أَيْتَامِ النَّاسِ يُتَحَنَّنْ عَلَى أَيْتَامِكُمْ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِكُمْ.
 زبان خود را از گفتار ناشايست نگاه داريد. ديدگان خود را از ديدن ناروا و حرام بپوشانيد و گوشهاي خود را از شنيدن آنچه نادرست است، باز داريد. با يتيمان مردم مهرباني كنيد تا بعد از شما با يتيمان شما مهرباني كنند. از گناهان خود به سوي خدا توبه و بازگشت كنيد.
وَ ارْفَعُوا إِلَيْهِ أَيْدِيَكُمْ بِالدُّعَاءِ فِي أَوْقَاتِ صَلَاتِكُمْ‏فَإِنَّهَا أَفْضَلُ السَّاعَاتِ يَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهَا بِالرَّحْمَةِ إِلَى عِبَادِهِ يُجِيبُهُمْ إِذَا نَاجَوْهُ وَ يُلَبِّيهِمْ إِذَا نَادَوْهُ وَ يُعْطِيهِمْ إِذَا سَأَلُوهُ وَ يَسْتَجِيبُ لَهُمْ إِذَا دَعَوْهُ.
 در اوقات نماز، دستهاي خود را به دعا برداريد، زيرا كه وقت نماز بهترين ساعتهاست و در اين اوقات، حق تعالي با رحمت، به بندگانش مي نگرد و اگر با او مناجات كنند، پاسخشان دهد و چنانچه او را ندا كنند لبيكشان گويد و اگر از او بخواهند عطا كند و چون او را بخوانند مستجابشان گرداند.
 أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَكُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِكُمْ فَفُكُّوهَا بِاسْتِغْفَارِكُمْ وَ ظُهُورَكُمْ ثَقِيلَةٌ مِنْ أَوْزَارِكُمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِكُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ أَقْسَمَ بِعِزَّتِهِ أَنْ لَا يُعَذِّبَ الْمُصَلِّينَ وَ السَّاجِدِينَ وَ أَنْ لَا يُرَوِّعَهُمْ بِالنَّارِ يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ.
 اي مردم! جانهايتان در گرو اعمال شماست. پس با طلب آمرزش از خدا، آنها را از گرو، خارج كنيد. پشت شما از بار گناهان سنگين است، پس با طولانی کردن سجده ها، آن را سبك گردانيد و بدانيد كه حق تعالي به عزت خود سوگند ياد كرده است كه نمازگزاران و سجده كنندگان در اين ماه را عذاب نكند و در روز قيامت آنها را از آتش دوزخ در امان دارد.
 أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ فَطَّرَ مِنْكُمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِي هَذَا الشَّهْرِ كَانَ لَهُ بِذَلِكَ عِنْدَ اللَّهِ عِتْقُ نَسَمَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَى مِنْ ذُنُوبِهِ، قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَلَيْسَ كُلُّنَا يَقْدِرُ عَلَى ذَلِكَ فَقَالَ ص اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاء.ٍ
 اي مردم! هركه از شما روزه دار مؤمني را در اين ماه افطار دهد، نزد خدا پاداش بنده آزاد كردن و آمرزش گناهان گذشته  اش را خواهد داشت.
برخي از اصحاب گفتند: يا رسول الله! همه ما قادر به انجام آن نيستيم. حضرت فرمود: با افطار دادن روزه داران، از آتش جهنم بپرهيزيد اگرچه به نصف دانه خرما و يا به يك جرعه آب باشد.
أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ حَسَّنَ مِنْكُمْ فِي هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ كَانَ لَهُ جَوَازاً عَلَى الصِّرَاطِ يَوْمَ تَزِلُّ فِيهِ الْأَقْدَامُ وَ مَنْ خَفَّفَ فِي هَذَا الشَّهْرِ عَمَّا مَلَكَتْ يَمِينُهُ خَفَّفَ اللَّهُ عَلَيْهِ حِسَابَهُ وَ مَنْ كَفَّ فِيهِ شَرَّهُ كَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ يَوْمَ يَلْقَاهُ وَ مَنْ أَكْرَمَ فِيهِ يَتِيماً أَكْرَمَهُ اللَّهُ يَوْمَ يَلْقَاهُ.
 اي مردم! هركس اخلاق خود را در اين ماه نيكو كند، از صراط، آسان بگذرد، آن روز كه قدمها، بر آن بلغزد. هركس در  اين ماه كارهاي غلامان و مستخدمان خود را سبك گرداند، خدا در قيامت حساب او را آسان كند.
 هركس در اين ماه از آزار رساندن به مردم خودداري كند، حق تعالي، روز قيامت،خشم خود را از او بازدارد.
 هركس در اين ماه يتيم بي پدري را گرامي دارد، خدا او را در قيامت عزيز گرداند.
 وَ مَنْ وَصَلَ فِيهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ يَوْمَ يَلْقَاهُ وَ مَنْ قَطَعَ فِيهِ رَحِمَهُ قَطَعَ اللَّهُ عَنْهُ رَحْمَتَهُ يَوْمَ يَلْقَاهُ وَ مَنْ تَطَوَّعَ فِيهِ بِصَلَاةٍ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ مَنْ أَدَّى فِيهِ فَرْضاً كَانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَّى سَبْعِينَ فَرِيضَةً فِيمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ.
 هركس در اين ماه صله رحم كند و با خويشان بپيوندد، خدا او را در قيامت به رحمت خود واصل گرداند و هركس در   اين ماه رابطه اش را با خويشان خود قطع كند،خداوند در قيامت رحمت خود را از او دريغ نمايد.
 هركس در اين ماه نماز مستحبي بپا دارد، خداوند او را از آتش جهنم برهاند و كسي كه نماز واجبي بجا آورد، خداوند  ثواب هفتاد نماز واجب در ماههاي ديگر را به او عطا كند.
 وَ مَنْ أَكْثَرَ فِيهِ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَيَّ ثَقَّلَ اللَّهُ مِيزَانَهُ يَوْمَ تَخِفُّ الْمَوَازِينُ وَ مَنْ تَلَا فِيهِ آيَةً مِنَ الْقُرْآنِ كَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِي غَيْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ.
هركس در اين ماه بسيار بر من صلوات فرستد، خداوند كفه سبك اعمال او را سنگين گرداند.
وهركس كه در اين ماه يك آيه از قرآن تلاوت كند، ثواب كسي را دارد كه در ماههاي ديگر قرآن را ختم كرده باشد.
 أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِي هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُغَلِّقَهَا عَنْكُمْ وَ أَبْوَابَ النِّيرَانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُفَتِّحَهَا عَلَيْكُمْ وَالشَّيَاطِينَ مَغْلُولَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُسَلِّطَهَا عَلَيْكُمْ.
 اي مردم! درهاي بهشت در اين ماه گشوده است، از پروردگار خود بخواهيد كه آنها را بر روي شما نبندد.
و درهاي جهنم در اين ماه بسته است، از خدا بخواهيد كه آنها را بر روي شما نگشايد.
شياطين در اين ماه در غل و زنجيرند. از خدا بخواهيد كه آنها را بر شما مسلط نگرداند.
 قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فَقُمْتُ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ؟ فَقَالَ يَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ.
 علي عليه السلام مي فرمايد: در اين حال از جا برخاسته و عرض كردم، اي پيامبر خدا! برترين اعمال در اين ماه چيست؟ حضرت فرمود: اي ابا الحسن! برترين اعمال در اين ماه پرهيز از محرمات است.