ابو جعفر، امام محمد باقر (علیه السلام) پنجمین آفتابى است كه بر افق امامت، جاودانه درخشید.زندگیش سراسر دانش و ارزش بود، از این رو باقر العلوم نامیده شد، یعنى شكافنده دشواریهاى دانش و گشاینده پیچیدگیهاى معرفت. خصلت آفتاب است كه هماره گام بر فرق ظلمت مىنهد و در لحظههاى تاریك، بر افق زمان مىروید تا ارزشهاى مهجور و نهان شده در سیاهى جهل و جور را، دوباره جان بخشد و آشكار سازد. او نیز در عصر حاكمیت جور و تشتت اندیشههاى دینى امت اسلام، تولد یافت تا پیام آور معرفت و احیاگر اسلام ناب محمدى (صلی الله علیه وآله) باشد. ولادت حضرت ابو جعفر، باقر العلوم، در شهر مدینه تولد یافت.و بر اساس نظریه بیشتر مورخان و كتابهاى روایى، تولد آن گرامى در سال 57 هجرى بوده است. این نقل، با روایاتى كه نشان مىدهد امام باقر (علیه السلام) به هنگام شهادت جد خویش ـ حسین بن على (علیه السلام) ـ در سرزمین طف حضور داشته و سه سال از عمرش مىگذشته است هماهنگى دارد. در روز و ماه ولادت آن حضرت نیز نقلهاى مختلفى یاد شده است: الف ـ سوم صفر 57 هجرى. ب ـ پنجم صفر 57 هجرى. ج ـ جمعه اول رجب 57 هجرى. د ـ دوشنبه یا سه شنبه اول رجب 57 هجرى. بیشتر محققان با ترجیح نظریه نخست، یعنى سوم صفر آن را پذیرفتهاند. تبار والاى امام باقر (علیه السلام) امام محمد باقر (علیه السلام) از جانب پدر و نیز مادر، به شجره پاكیزه نبوت منتهى مىگردد. او نخستین مولودى است كه در خاندان علویان از التقاى دو بحر امامت (نسل حسن بن على و حسین بن على علیهما السلام) تولد یافت: پدر: على بن الحسین، زین العابدین (علیه السلام) .مادر: ام عبد الله، فاطمه، دختر امام حسن مجتبى (علیه السلام) مادر گرامى امام باقر (علیه السلام) نخستین علویهاى است كه افتخار یافت فرزندى علوى به دنیا آورد . براى وى كنیههایى چون ام الحسن و ام عبده آوردهاند، اما مشهورترین آنها، همان ام عبد الله است. در پاكى و صداقت، چنان نمونه بود كه صدیقهاش لقب دادند. امام باقر (علیه السلام) مادر بزرگوار خویش را چنین توصیف كرده است: «روزى مادرم كنار دیوارى نشسته بود، ناگهان دیوار ریزش كرد و در معرض ویرانى قرار گرفت، مادرم دست بر سینه دیوار نهاد و گفت، به حق مصطفى (صلی الله علیه وآله) سوگند، اجازه فرو ریختن ندارى.دیوار بر جاى ماند تا مادرم از آن جا دور شد.سپس دیوار فرو ریخت. نام و كنیه نام آن حضرت محمد است.این نامى است كه رسول خدا (صلی الله علیه وآله) از دیر زمان براى وى برگزیده بود . جابر بن عبد الله انصارى یار دیرین پیامبر (صلی الله علیه وآله) افتخار دارد كه سلام رسول خدا را به امام باقر (علیه السلام) ابلاغ كرده است.از بیان او ـ كه به تفصیل خواهد آمد ـ استفاده مىشود كه نامگذارى امام باقر (علیه السلام) به وسیله پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) صورت گرفته است.كنیه آن گرامى ابو جعفر است و جز این كنیهاى براى وى نقل نكردهاند. القاب براى امام باقر (علیه السلام) این القاب یاد شده است: 1 ـ باقر. این لقب مشهورترین القاب آن حضرت بشمار مىآید و بیشتر منابع بدان تصریح كردهاند. در بیان فلسفه تعیین این لقب براى وى، آمده است: ـ شكافنده معضلات علم و گشاینده پیچیدگیهاى دانش بود. ـ به دلیل گستردگى معارف و اطلاعاتى كه در اختیار داشت، باقر نامیده شد. ـ بدان جهت كه در نتیجه سجدههاى بسیار، پیشانیش فراخ گشته بود. ـ احكام را از متن قوانین كلى، استنباط و استخراج مىكرد. 2 ـ شاكر 3 ـ هادى 4 ـ امین ـ شبیه، به جهت شباهت آن حضرت به رسول خدا (صلی الله علیه وآله) .